Golt grünt zü müsieren

Aus Artesliteratur
Zur Navigation springen Zur Suche springen

Rezept zur Herstellung von Goldbuchstaben

Überlieferung

Dieses Rezeptzur Herstellung von Goldbuchstaben ist Teil der Rezeptsammlung 'Was du verwen wilt von sîden oder zendel'[1], die in den Handschriften Kodex Berleburg [ehemals Bad Berleburg, Sayn-Wittgensteinsche Schloßbibl., Ms. RT 2/6], auf fol. 237va-259vb, und und Salzburg, Universitätsbibl., Cod. M III 3, auf fol. 338ra-357va, überliefert ist. In der Salzburger Handschrift erscheint dieses Rezept als 65, im Kodes Berlebung als 63. Rezept dieser Sammlung als eines der Rezepte des Abschnittes Wie man alle farwen machen solle vff berment, pappier, tuch, leder, holcz vnd stein.[2] Den Titel des Rezeptes habe ich der Salzburger Handschrift entnommen.
Diesem Rezept voran geht in beiden Handschriften das Rezept Ein engels golt grünt und folgt das Rezept Ein golt wasser.

Text

Salzburg, Universitätsbibl., Cod. M III 3, fol. 343rb

Rheinfränkisch (Speyer ?), 3. Viertel 15. Jahrhundert[3]

Diplomatische Transkription

Golt grünt ʒü müſieren ⁊c<etera>
So nẏm<m> gu<m>my armoniacu<m> vnde
guſʒ dar vber ſtarcken eſſig ⁊c<etera>
Item ein Anders daʒ beſſer iſt So
nẏm<m> blẏ wiſʒ vnd ʒucker candit
glich vil vnd x thu daʒ mit luterm
ſtarcken gu<m>mẏ waſſer vnd thü ʒwen
tropfen geſtoſʒen knobelaüch ſafft
vnd da mit entwürff es i<n> buch-
ſtaben waʒ du wilt vnd lege daʒ
golt dar uff vnd ein baüchwollelin
vnd trücke es wol dar üff vnd
hüch mit dem mu<n>de vor dar off
obe du daʒ golt üff legeſt ⁊c<etera>

Leseversion

Golt grünt zü müsieren etc.
So nẏmm gummy armoniacum vnde gusz dar vber starcken essig etc. Item ein anders daz besser ist. So nẏmm blẏ wisz vnd zucker candit glich vil vnd thu daz mit luterm starcken gummẏ wasser. Vnd thü zwen tropfen gestoszen knobelaüch safft vnd da mit entwürff es in buchstaben waz du wilt vnd lege das golt dar uff vnd ein baüchwollelin vnd trücke es wol dar üff. Vnd hüch mit dem munde vor dar off obe du daz golt üff legest etc.

Kodex Berleburg [ehemals Bad Berleburg, Sayn-Wittgensteinsche Schloßbibl., Ms. RT 2/6], fol. 243va-vb

Rheinfränkisch, Rhein-Main-Gebiet, 3. Viertel 15. Jahrhundert [4]

Diplomatische Transkription

Golt grunt ʒu muſieren
Eyn golt grunt ʒu muſie
ren Nym gu<m>my armoniacu<m>
vnd guſʒ dar ober
ſtarcken eſʒig Item ey<n> anders
daʒ beſʒer iſt Nym bly wiſʒ vnd
ʒucker candit vnd thu daʒ mit
luterm ſtarcken gu<m>my waſʒer vn<d>
thu in tropfen geſtoſʒen knobe
lauch ſafft vnd da mit entwerff
iſʒ in buchſtaben waʒ du wilt
vnd lege daʒ golt dar off vnd
eyn baumwollen vnd drucke
iſʒ wol dar off vnd huch mit
dem monde vor dar off ob du
daʒ golt off legeſt

Leseversion

Golt grunt zu musieren
Eyn golt grunt zu musieren, nym gummy armoniacum vnd gusz dar ober starcken eszig. Item eyn anders daz beszer ist. Nym bly wisz vnd zucker candit vnd thu daz mit luterm starcken gummy waszer. Vnd thu in tropfen gestoszen knobelauch safft vnd da mit entwerff isz in buchstaben waz du wilt vnd lege daz golt dar off vnd eyn baumwollen vnd drucke isz wol dar off. Vnd huch mit dem monde vor dar off ob du daz golt off legest.

Fußnote

  1. Vg. zu diesem Text: Gundolf Keil, 'Was du verwen wilt von sîden oder zendel', in: ²VL 10 (1999), Sp. 770f.
    Werner Dressendorfer, Gundolf Keil und Wolf-Dieter Müller-Jahncke, Älterer deutscher 'Macer' - Ortolf von Baierland 'Arzneibuch' - 'Herbar' des Bernhard von Breidenbach - Färber- und Maler-Rezepte. Die oberrheinische medizinische Sammelhandschrift des Kodex Berleburg: Berleburg, Fürstlich Sayn-Wittgenstein'sche Bibliothek, Cod. RT 2/6, Farbmikrofiche-Edition, Einführung zu den Texten, Beschreibung der Pflanzenabbildungen und der Handschriften (Codices illluminati medii aevi 13), München 1991, S. 31-35. [online]
  2. Salzburg, Universitätsbibl., Cod. M III 3, fol. 342ra.
    Vgl. auch Kodex Berleburg [ehemals Bad Berleburg, Sayn-Wittgensteinsche Schloßbibl., Ms. RT 2/6], fol. 242va.
  3. Anna Jungreithmayr unter Mitarbeit von Josef Feldner und Peter H. Pascher, Die deutschen Handschriften des Mittelalters der Universitätsbibliothek Salzburg (Österreichische Akademie der Wissenschaften, phil.-hist. Klasse, Denkschriften 196; Veröffentlichungen der Kommission für Schrift- und Buchwesen des Mittelalters III,2), Wien 1988, S. 193-209. [online]
  4. Werner Dressendorfer, Gundolf Keil und Wolf-Dieter Müller-Jahncke, Älterer deutscher 'Macer' - Ortolf von Baierland 'Arzneibuch' - 'Herbar' des Bernhard von Breidenbach - Färber- und Maler-Rezepte. Die oberrheinische medizinische Sammelhandschrift des Kodex Berleburg: Berleburg, Fürstlich Sayn-Wittgenstein'sche Bibliothek, Cod. RT 2/6, Farbmikrofiche-Edition, Einführung zu den Texten, Beschreibung der Pflanzenabbildungen und der Handschriften (Codices illluminati medii aevi 13), München 1991, S. 9f. [online]


Josephine Odendahl & Isabelle Schiffer & Nadin Bruns